To Metartum project αποτελεί μια εφαρμογή επαυξημένης πραγματικότητας γύρω από την αξιοποίηση των διαφορετικών μορφών τέχνης στο ανοιχτό φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον της Ίδας (Γεωπάρκο Unesco Ψηλορείτη). Με κεντρικό άξονα τις σύγχρονες μορφές τέχνης και πολιτισμού που έρχονται σε αλληλεπίδραση με τον λαϊκό πολιτισμό της ξερολιθιάς, βάζει ως κέντρο βάρους το Μιτάτο του Ψηλορείτη ως ένα εναλλακτικό καλλιτεχνικό εργαστήριο έμπνευσης, έκφρασης και δημιουργίας.
Με τον όρο Μιτάτο ή Μητάτο, στο σημερινό παγκόσμιο Γεωπάρκο της Ουνέσκο Ψηλορείτη, αλλά και στους υπόλοιπους ορεινούς όγκους της Κρήτης (Λευκά όρη, Ομαλός, Λασιθιώτικα βουνά), εννοείται το σύνολο των ξερολιθικών κτισμάτων τα οποία αποτελούσαν τον χώρο διαμονής και παραγωγικής δραστηριότητας του βοσκού της Κρήτης.
Οι κυκλικές ξερολιθικές κατασκευές των μιτάτων είναι διάσπαρτες στα βουνά της Κρήτης, και χρησιμοποιούνται μέχρι σήμερα, ως ορεινά καταλύματα, σπίτια των βοσκών στο βουνό, όπου διαμένουν και στεγάζουν τις παραγωγικές δραστηριότητες της τυροκομικής. Εναρμονισμένα με το φυσικό τους περιβάλλον, αποτελούν προέκταση του χώρου και ορθώνονται πάνω από τη θαμνώδη βλάστηση, τις αστοιβίδες, τις φασκομηλιές και τους ασπάλαθους.
Ετυμολογικά η λέξη μιτάτο προέρχεται από τη λατινική METATUM που σημαίνει στρατιωτικό κατάλυμα, προσωρινό στρατώνα και σχετίζεται με τη ρωμαϊκή παρουσία στο νησί της Κρήτης και τις φρουρές που αναπτύχθηκαν. Ο κυλινδρικός τύπος των ποιμενικών καταυλισμών πρέπει να ήταν πολύ πιο διαδεδομένος και εκτεταμένος στην Κρήτη έως το τέλος του Μεσαίωνα.
Από την Αναγέννηση, με τον εκσυγχρονισμό του οπλισμού των κατακτητών και τις συχνότερες πολεμικές επεμβάσεις στο εσωτερικό της Κρήτης, οι κτηνοτρόφοι περιορίστηκαν στις ορεινότερες περιοχές όπου έχουμε σήμερα τα απομεινάρια τους. Έτσι η παράδοση του «γυριστού» μιτάτου μειώθηκε σημαντικά, ιδιαιτέρα στις ημιπεδινές περιοχές.
Μάθετε περισσότερα για τη βοσκική και τον κόσμο του βοσκού του Ψηλορείτη εδώ:
Άϋλη πολιτιστική κληρονομιά